Dział Archeologiczny gromadzi zabytki oraz dokumentację badań wykopaliskowych prowadzonych na terenie powiatów: głubczyckiego, kędzierzyńsko-kozielskiego, krapkowickiego, opolskiego i strzeleckiego. Obecnie w zbiorach Działu znajduje się kilkadziesiąt tysięcy zespołów zabytków z wszystkich okresów chronologicznych.
W 1946 roku, w Muzeum Miejskim w Opolu znajdowało się 800 zabytków archeologicznych, pochodzących głównie z badań przeprowadzonych do 1945 roku w okolicy Opola. W 1955 roku zbiory Działu znacznie powiększyły się o część zasobów przedwojennego Muzeum Prehistorycznego Państwowego Urzędu Konserwatorskiego w Raciborzu, 3683 szklane klisze stanowiące fotograficzną dokumentację badań wykopaliskowych, a także Księgę Inwentarzową z lat 1928-1930, obejmującą łącznie 2445 pozycji inwentarzowych. Wśród pozyskanych wówczas muzealiów należy wymienić duży zespół zabytków z ratowniczych badań wykopaliskowych przeprowadzonych w latach: 20. i 30. ubiegłego wieku na osadach z okresu rzymskiego w Krapkowicach i Turawie, cmentarzyskach ciałopalnych w Szczedrzyku, Tarnowie Opolskim i Krapkowicach oraz wczesnośredniowiecznych cmentarzyskach szkieletowych w Opolu ? Nowej Wsi Królewskiej i Krzanowicach. Ważne miejsce zajmuje, liczący 500 pozycji, zespół średniowiecznych zabytków z badań przeprowadzonych w latach: 1928 ? 1933 na terenie opolskiego Ostrówka. W 1974 roku, do Działu Archeologicznego przekazano część przedwojennego archiwum Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, dotyczącego powiatów: głubczyckiego, grodkowskiego, kluczborskiego, kozielskiego, krapkowickiego, niemodlińskiego, nyskiego, oleskiego, opolskiego, prudnickiego i strzelecko-opolskiego.
Od samego początku, pracownicy Działu Archeologicznego prowadzili własne badania wykopaliskowe na terenie prawie całego województwa opolskiego. Ponadto, od 1961 roku, do zbiorów Działu są przekazywane przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, materiały pochodzące z archeologicznych badań wykopaliskowych prowadzonych na terenie ww. powiatów, przez inne do tego uprawnione instytucje.
Wśród zabytków zgromadzonych od lat 50. ubiegłego wieku należy wymienić zespoły pochodzące z: osad neolitycznych w Polskiej Cerekwi, Rakowie, Wojnowicach i Kietrzu, cmentarzysk kultury łużyckiej w Opolu- Groszowicach, Opolu – Nowej Wsi Królewskiej, Dobrzeniu Małym, Dobrzeniu Wielkim, Siołkowicach Starych, osad kultury pomorskiej w Ligocie Dolnej, Nowym Dworze ? Kowalowicach, celtyckich osad w Nowej Cerekwi, Roszowickim Lesie, Sułkowie, osad i cmentarzysk z okresu rzymskiego w Dobrzeniu Małym, Bielicach oraz wczesnośredniowiecznych cmentarzyskach kurhanowych w Izbicku i Rozumicach.
Pracownicy działu:
- Ewa Matuszczyk ? starszy kustosz, kierownik Działu Archeologicznego
- Elwira Holc ? starszy kustosz
e-mail: archeologia@muzeum.opole.pl
tel. (77) 44 31 758
